María Chivite Nafarroako Gobernuko lehendakariaren 63 minutuko hitzaldia aztertzeko 30 minutuko etenaldiaren ostean, parlamentuko taldeen bozeramaileen txanda izan da. Handienetik txikienera.

 

Ondoren, arratsaldean (16:30), María Chivitek batera erantzungo die bozeramaile guztiei, denbora-mugarik gabe, eta bozeramaileek, gero, beste 10 minutu izango dituzte talde bakoitzeko erantzuteko, lehendakariak eztabaida behin betiko amaitu baino lehen, hori ere denbora-mugarik gabe.

 

Jarraian, 15 minutuko epea egongo da parlamentuko talde bakoitzak ebazpen-proposamenak aurkez ditzan, gehienez ere bost sigla bakoitzeko. Proposamen horiek bihar, ostirala, 09:30etik aurrera eztabaidatu eta bozkatuko dira.

 

UPN eta “izen handiko marka”

 

Javier Esparzak (UPN) eman dio hasiera bozeramaileen txandari, eta María Chivite Foru Gobernuko lehendakariak “beti Nafarroa idilikoa marrazten” duela eta “milaka nafarrek dituzten arazoen eta zailtasunen benetako negazionista” dela esan du.

 

Chivitek Komunitatearen egoerari buruzko eztabaidan egindako hitzaldiari erantzunez, Javier Esparzak adierazi du lehendakariak ez duela “errealitatea” onartzen eta “ondo doala uste duena” “handizkatu” eta “bereganatu” egiten duela, “bere kudeaketagatik ere ez bada ere, eta, arazoekin, agerikoak baitira, 'hori UPNk ordezkatzen dituen eskuin gaizto eta suntsitzaileko gobernuei zor zaie’ aitzakiara jotzen du, edo, besterik gabe, diskurtsoetatik ezabatzen ditu, negazionisten gisan”.

 

Bozeramaile erregionalistak Chiviteri azaldu dionez, “Nafarroa lurralde inbidiagarri bihurtu nahi baduzu, Nafarroa izen handiko marka izatea nahi baduzu, hemen gaituzu”. “Urrundu erradikalengandik, egin politika zentzudunak eta ikusiko duzu guztion artean nola garen gai hori lortzeko. Pentsatzen dut ez duzula jaramonik egingo, zeuk ikusi, baina historiara pasatuko zara Nafarroa marka, Nafarroaren irudia, muga susmagaitzetaraino debaluatu zuen presidentea izateagatik”, aipatu du.

 

Hitzaldian, Javier Esparzak ironiaz esan duenez, Chivite “ez da inoiz erratzen, bere gobernua erabat perfektua da, erabaki bikainak hartzen ditu eta inoiz ez du, inolaz ere, akatsik egiten”. “Nafarroa paradisua da, eguzkia kanpoan da beti, eta oposizio gaiztoak gure lurraren bakea eta harmonia hausteko buloren bat asmatzen duenean bakarrik ikusten dugu hodeiren bat”, gaineratu du.

 

Javier Esparzak adierazi duenez, “jarrera hori dela-eta, gobernua eta lehendakaria etengabe ari dira beren jarduteko modua eta gobernuaren jarduna justifikatzeko kontakizun bat osatu nahian, arazoak, akatsak eta haien ezintasuna ezkutatzen dituen kontakizun bat”. “Paradisu edo arkadia zoriontsu moduko batean bizi garela kontatzen digun kontakizuna. Kontakizun horrek UPNri egozten dio edozein arazoren erantzukizuna”, esan du.

 

Hala, gobernuak “inoiz huts ez egiteko dohaina” duela eta “Nafarroako gizarte osoaren onerako diren politika justuak” egiten dituela azpimarratu du. “Baina, badaezpada ere, Nafarroako gizarteak, zeinak egunero jasaten baitu beren kudeaketa, ez du horrela hautematen, badaezpada ere ez zaie ondo ulertzen, badaezpada Nafarroatik kanpo bestelako komunitate bat ikusten da, eta, badaezpada ere, errealitatearekin bat ez datorren eta 'dena zoragarria dela' dioen kontakizun bat bultzatzen hasi dira, beren kudeaketa, eta ez Nafarroa, salbatzeko; 'Nafarroa marka' deitu diote”, nabarmendu du.

 

Horren ildotik, ziurtatu duenez, Foru Gobernuak “hainbeste debaluatu du Nafarroa marka, non marketin kanpaina bat behar baitute gure irudia hobetzen saiatzeko”. “Gobernuak Nafarroa markaren balioa gutxitu du. Nafarroaren ospea hondatu du. Nafarroaren izen ona suntsitu du”, adierazi du.

 

Javier Esparzak azaldu duenez, osasunean, Chivite gobernura iritsi zenean, “lehen kontsultarako itxarote-zerrendan 38.056 paziente zeuden, 46 egun itxaroan, eta azken datuen arabera, 63.969 paziente ditugu, eta 78 egun daramatzate zain”. “Azken hilabetean 4.837 paziente atera dituzte lehen kontsultako itxarote-zerrendatik. Miraria izan liteke, murrizketa hori lortzeko egin dituzten tranpak jakingo ez bagenitu. Nolanahi ere, presidente zarenetik 25.913 pertsona gehiago daude itxarote-zerrendan; laster esaten da”, gehitu du.

 

Gainera, desberdinkeria neurtzen duen GINI indizeak “puntu bat egin du gora Nafarroan eta puntu bat Espainian”. “PSN gobernura iritsi zenean bigarrenak ginen, eta gaur, hamaikagarrenak. Errenta bermatua dugu, alegia, gero eta baliabide gehiago bideratzen zaizkion ezkutu soziala da, baina ez du gizarteratzeko eta laneratzeko helburua lortzen”, kritikatu du.

 

UPNko bozeramaileak aditzera eman duenez, Nafarroa markaren narratiban foru-komunitatea eskualde aurreratutzat jotzen da, “punta-puntako garapen industrial sendo, eskarmentudun eta presentzia multinazional indartsuduna duelako". UPNko bozeramaileak dioenez, ideia hori ez du eztabaidatzen, “oso aspalditik dator, baina gaur egun multinazional horiek egoitza fiskala beste autonomia-erkidego batzuetara aldatu dute, adibidez, Siemens-Gamesak edo BSHk”.

 

Gainera, ohartarazi duenez, “Chivite lehendakari izan den sei urte hauetan, Volkswagen Nafarroaren inguruko erabakia Nafarroan egotetik Seat Martorellen egotera igaro da, Volkswagen taldeak Katalunian inbertitu duelako ausarki, eta ez hain ausarki Nafarroan”. “Sánchezek eta bere akordio politikoek Kataluniaren aldeko apustua egin zuten, eta hori Nafarroan ordainduko dugu; zu, aldiz, isilik zaude, jada ez baitituzu Nafarroako langileak ere defendatzen. Zein da VW Nafarroaren plana? Kontatuko al diguzu behingoz? Fabrikan 6.000 langile izatetik 3.000 izatera pasatzea? Fabrika Hyundairi saltzea?”, galdetu du.

 

Halaber, Javier Esparzak azaldu duenez, “Espainia osoan Nafarroan bakarrik egin du gora langabeziak; gainerako erkidegoetan behera egin du”, eta “Espainian Nafarroak du gizonen eta emakumeen arteko soldata-arrakala handiena”.

 

UPNko bozeramailearen arabera, “sinesgarria izan behar da, eta Chiviteren gobernuak ez du sinesgarritasunik ematen, ez du itxura onik ematen ez Nafarroan, ezta Nafarroatik kanpo ere. Hori da hala, alde batetik, datuengatik, urtero okerrera baitoaz, eta, bestetik, balioengatik, ETA erakunde terrorista defendatzeko gai den kide bat onartzen dutelako”. “Kudeaketa txarrak eta EH Bildu kide izateak balioa gutxitzen diote Nafarroak kanpoan duen irudiari. Beharrezkoa da politika moderatuak egitea, beste erkidego batzuek baino posizio hobean jarriko gaituztenak, emaitza hobeago eta lehiakorragoekin”, adierazi du.

 

Esparzak defendatu duenez, “beharrezkoa da politika moderatuak egitea, beste erkidego batzuek baino posizio hobean jarriko gaituztenak, emaitza hobeago eta lehiakorragoekin, eta, jakina, Nafarroaren irudia EH Bilduren eskutik berreskuratzea ez da ideia ona”.

 

Testuinguru horretan, UPNrentzat “egin beharreko bidea” izan beharko liratekeen gai batzuk helarazi ditu, “galdutako norabidea zuzendu eta Nafarroaren irudia berreskuratu nahi badute benetan”. Hala, “gure gazteentzat soldata duinak eta etxebizitza eskuratzeko erraztasun gehiago” proposatu ditu; gizonen eta emakumeen arteko soldata-arrakala ezabatzea; Nafarroako ikastetxe eta herri guztietan ingelesa hezkuntza-eredu gisa aukeratzeko aukera izatea; O-3 “benetan” izatea doakoa eta unibertsala; eta osasuna hobetzea.

 

Halaber, defendatu duenez, “adinekoei edo mendekoei laguntzak eman behar dizkiegu etxean bizitzen jarraitu ahal dezaten, hala nahi badute”; errenta bermatuaren eredua aldatu behar dugu, “pertsonen eskubideak mantenduz eta betebeharrak txertatuz”; aurrekontu-konpromisoa duen inbertsio-plan bat eskatu behar dugu, “Nafarroa kohesionatzeko kronograma eta epeak hitzartuz”; eta “familia, autonomo eta enpresentzako zerga-arintzea” onetsi behar dugu.

 

PSN eta “iraganeko mantrak”

 

Ramon Alzórrizek (PSN) adierazi duenez, “Nafarroa irmo doa aurrera, pertsonak ardatz hartuta eta etorkizun justuagoa eta jasangarriagoa eraikiko duen aurrerabidearekin konprometituta”. Gaitzetsi duenez, “oposizioak iraganeko mantrekin jarraitzen du, eta horiek gero eta gehiago mimetizatzen dira ultraeskuinarekin”.

 

Alzórrizek esan du gobernuak “funtzionatzen” duela, eta kritikatu du “oposizioak” ez duela ulertu “Nafarroako herritarren % 60k hautetsontzietan emandako mezu argia"”. “Eskuinak, mezua onartu beharrean, erasoak areagotu ditu, irainak, gezurrak eta ospe kentzeak erabiliz, ez bakarrik gobernu honen aurka, baizik eta, bereziki, Alderdi Sozialistaren eta gobernua babesten duten gainerako alderdien aurka”, azaldu du.

 

Bere ustez, “kontrol eraikitzailea eta kritika arrazoitua egin beharrean, oposizioak ospea galaraztea eta manipulatzea erabaki du, eztabaida politiko serioa alde batera utzi eta elkarrizketa demokratikoa degradatzen duten metodoak erabilita”. "Oraindik ez dira jabetzen Nafarroako gizarteak progresismoa aldarrikatzen duela, egonkortasuna eta bizikidetza eskatzen dituela, eta oraina segurua eta etorkizuna hobea izatea eskaintzen duen ulermen politikoa exijitzen duela”, gaineratu du.

 

“Lehendakari honek, gobernu honek, eta alderdi honek, hau da, Alderdi Sozialistak borrokan jarraituko du, entzuten jarraituko du, hobekuntzak proposatzen jarraituko du Nafarroako herritarrentzat, nahiz eta gutxiespenak, irainak, iradokizunak edo akusazio faltsuak jasan behar izan, komunikabideetan erasoak edo gorrotozko begiradak, zoritxarrez, iraganeko garaiak gogorarazten dizkigutenak”, azaldu du Alzórrizek.

 

Bozeramaile sozialistak “larritzat” jo du “desinformazioaren eta ultraeskuinari lotutako gorroto-diskurtsoen hedapenaren arazoa, oinarrizko eskubide eta askatasunetan atzerapenak dakartzatelako”. “Indarkeria matxista ukatzen da, memoria demokratikoari buruzko legeak indargabetzen dira, klima-aldaketa ukatzen da, kultura zentsuratzen da, migratzaileak estigmatizatzen dira eta sexu-askatasunari eta aniztasunari eraso egiten zaio”, adierazi du. “Une erabakigarri batean gaude, non gure demokrazia indartu behar baitugu”.

 

Alzórrizen esanetan, Nafarroan “inoiz ez da horrenbesteko aurrerapausoa egin autogobernuan”, eta “bi gobernu sozialistaren lidergoari esker” da hori. Foru-komunitatean "transferentzia eta aldaketa horiek egin dituen gehiengo sozial eta politiko bat dago, eta gure lurraren defentsarekin eta Konstituzioan duen tokiarekin erabat konprometituta daude", adierazi du. “Arduraz kudeatutako autogobernua posible dela erakusten ari gara Nafarroan”, esan du.

 

Era berean, “gure zerbitzu publikoak sendoak dira eta gizartea kohesionatzen dute”. “Estatuaren deszentralizazioa eta autogobernua garapenerako aukera dira, hurbiltasunetik eta erantzukizunetik kudeatzen direnean, eta horren adibide gara gu”, azpimarratu du. “Nafarroa bizi-kalitate handiena duen erkidegoa da” eta “pobrezia- eta desberdinkeria-tasa txikiena duena”.

 

Aditzera eman duenez, “gure lurraren garapena bermatzen duten jarduera ekonomikoa eta azpiegiturak ere bultzatzen ditugu, hala nola PHT eta Nafarroako ubidea; beste gobernu batzuek ahaztu egin zituzten, baina gaur egun gure aurrerabiderako giltzarri dira”. Alzórrizen arabera, “osasunaren arloan erronkak daude”, zehazki, lehen mailako arretan eta itxaron-zerrendetan.

 

Bozeramaile sozialistaren hitzetan, “gauzak egiteko modu ezberdinak daude, eskuinak nola egiten dituen edo alderdi progresistak nola egiten dituen”. “Zer lehentasun dituzten batzuek eta zer lehentasun dituzten besteek, nola desinformatzen duten batzuek eta nola informatzen dugun besteok”, esan du.

 

Alzórrizek UPNri aurpegiratu dionez, “zuen estrategia Nafarroa hausteko, Espainia hausteko beldurra da, sozialistok alda gaitezen eta zuei babesa eman diezaiegun”. “Nafarroako gizartea heldua da, kontzientea, eta badaki ez dela Nafarroa hautsiko, ezta Espainia ere, eta PSNk gure komunitatearen etorkizuna gidatzen jarraituko duela”, ohartarazi du. “Aldatu den, eboluzionatu duen gizarte bat ulertu dugu”.

 

Erregionalistei adierazi dienez, “itzuliko ez den denbora bat besterik ez dute botatzen faltan”. “Ez dira gai hausnartzeko eta beren esku-hartzeetan aurrera egiteko. Ez dago beste batzuengana hurbiltzeko apaltasunik edo aldaketarik”, kritikatu du. Eta “harrokeria, nagusikeria, handiustea eta Nafarroako gizartearen gehiengoak pentsatzen eta sentitzen duenaren gaitzustea” arbuiatu ditu. “Oposizioak atzean utzi ditu gobernuaren kontrol legitimoa eta kritika eraikitzailea”, gaitzetsi du.

 

EH Bildu ez da “aurrerapausoekin” konformatzen

 

Laura Aznalek (EH Bildu) aitortu duenez, “aurrerapausoak eman dira arlo sozialean, ekonomikoan eta demokratikoan, baina asko dago egiteko, eta gobernuak anbizio handiagoa izatea beharrezkoa izango da”.

 

Laura Aznalek nabarmendu duenez, “inertzia ez da aukera bat; energia aktibo eta propultsatzailea behar dugu; azeleragailua zapaldu behar dugu, bestela, ez gara gai izango aurrez aurre ditugun erronkei aurre egiteko”.

 

EH Bilduko bozeramaileak alderdi abertzaleak “eskuina eta bere politikak atzean gera daitezen” izan duen “paper erabakigarria” aldarrikatu du, “gehiengo popularren eta komunitate honetako langile klasearen zorionerako". “Duela gutxi 2025erako aurrekontu-akordioa sinatu dugu. Elkarren segidako hamar aurrekontu daramatzagu, non eskuinak ez baitu garrantzirik; hamar urte bestelako politiketan. Zalantzarik gabe, jendea da irabazle”, esan du.

 

Parlamentuko bozeramaileak adierazi duenez, EH Bilduk “argi du zein den jarraitu beharreko norabidea”, “aldaketa sakonak egiteko helburua duten, lurraldean errotuta dauden eta ikuspegi estrategikoa duten politika publikoen aldeko apustua egiten dugu”.

 

Horrez gain, Laura Aznalek “gobernantza feminista” aldarrikatu du, “sistema patriarkal bati erantzuten dion errealitatea bizi dugulako, eta horri modu estrukturalean erantzun behar zaiolako, politika ausartekin, zeharkako politikekin, non departamentu guztiek neurri egokiak hartuko dituzten, ikuspegi intersekzionalarekin, politika feministetan aurrera egitearren”.

 

EH Bilduko bozeramailearen arabera, zuzendu egin behar dira “soldata-arrakala; zaintzen lan-karga erantsia, askotan emakumeak ordaindutako enpleguaren bidetik kanporatzen dituena; Nafarroako enpresen zati handi batek oraindik berdintasun-planik ez izatea; indarkeria mota berriak; genero-arrakala ideologikoa, ikerketa batzuen arabera agerikoa izaten hasten ari dena; eta, batez ere, emakumeen aurkako indarkeria matxista, agerikoa edo ez hain agerikoa”.

 

Beste gai zehatz batzuei helduta, Laura Aznalek fiskalitateaz hitz egin du, eta honako hau esan du: “nahiz eta egia den 2015ean abiatu zen zerga-erreformak orain arte aurrekontu hedakorrak eta egonkorrak izatea ahalbidetu digula, urrun gaude sozialki aurreratuen dauden Europako herrialdeen presio fiskaletik. Gure fiskalitateak batez ere lan-errentei ezartzen dizkie kargak; kapital-errentek, ostera, tratamendu guztiz onuragarria dute, eta hori bidegabea da”.

 

Aznalek deitoratu duenez, “aurten, beste behin, fiskalitate progresiborako neurriak onesteko aukera galdu dugu, gehien dutenek ekarpen handiagoa egin dezaten, aberastasuna birbanatzeko tresna izan dadin eta gizarte justuago baten oinarriak ezar ditzan”.

 

Osasun-zerbitzu publikoaren egoera ere aipatu du, “gaur egun ez baita gai herritarren beharrei erantzuteko”. “Lehen mailako arreta jasotzeko zailtasunak, itxarote-zerrendak, espezialistarik eza, plantillaren behin-behinekotasun handia… Egiturazko arazoa dugu eta egiturazko neurriak behar ditugu, baina mahai gainean huts egin digun foru-legearen zirriborroa dugu”, dio.

 

Zentzu horretan, “ez dugu osasun-sistema publikoaren aldeko apustu argirik ikusten, eta guk ez dugu gure osasun-sistema publikoaren pribatizazioari aterik irekitzen utziko”, adierazi du. Aznalek azpimarratu duenez, “lege honi dagokionez, elkarrizketatu eta adostu egin behar dugu, datozen hamarkadetarako Nafarroako osasunaren etorkizuna baldintzatuko duelako”.

 

Era berean, EH Bilduko bozeramaileak aipatu duenez, “etxebizitza eskuratzea lehen mailako arazoa da, eta oinarrizko eskubide subjektiboa”. “Ez da espekulazioa eragin dezakeen merkatuko beste produktu bat, eta, beraz, ezin dugu merkatu librearen arauen mende utzi. Merkatuan esku hartzen ez badugu, merkatuak erabakiko du gu guztion ordez. Eta boteretsuen mesedetan erabakiko du, ez interes orokorra bermatzearen alde”, jakinarazi du.

 

Euskararen harira, Laura Aznalek esan du “eskubideak ezin direla zonifikatu” eta “Nafarroan aurrerapauso oso txikia izan dugula” deitoratu du. “Horren adibide da duela gutxi onetsitako merezimenduen dekretua”, nabarmendu du.

 

Gainera, Nafarroak “ongizatea indartzeko subiranotasuna” behar duela aldarrikatu du Laura Aznalek. “Subiranotasuna behar dugu hemengo herritarroi dagozkigun kontuak hemen erabakitzeko, guztioi eragiten digun guztiari buruz hemen erabakitzeko. Subiranotasuna behar dugu gure eskubideetan aurrera egiteko: osasuna, kalitatezko hezkuntza, etxebizitza duina, zaintzak, hizkuntza-eskubideak, soldatak eta gutxieneko pentsioak”, defendatu du.

 

EH Bilduko bozeramaileak gaineratu duenez, berrogei urteren ostean, “LORAFNAri buruzko parlamentuko txostenarekin bide horri aurre egiteko atea ireki da”. “Eztabaida oso beharrezkoa da. Nork eta zergatik dio beldurra mugarik gabe eztabaidatzeari? Azken bi urteotan asko hitz egin dugu trafiko-lehiari buruz. Hobekuntza aldatzeko beharra agerian geratu da. Orduan, aprobetxa dezagun aukera, LORAFNAren txostenak tresna eraginkorra izan behar baitu Nafarroa nafarrok nahi duguna izan dadin. Autogobernu gehiagok ongizate gehiago eta demokrazia gehiago esan nahi du”, ziurtatu du.

 

Laura Aznalek jakinarazi duenez, “etorkizun itxaropentsua lortzeko, ezberdinen arteko akordioak lortu behar dira, eskubide guztiak pertsona guztiei bermatu eta zabaldu behar zaizkie, politika aurrera egiten jarraitzeko tresna erabilgarria bihurtu behar da, gure lehentasunak inoiz ahaztu gabe”. “EH Bildun oso argi ditugu. Gure lehentasuna jendea eta gure herria dira, eta horri begira lanean jarraituko dugu”, adierazi du.

 

Geroa Bai, gobernu prograsisten “giltzarria”

 

Pablo Azconak (Geroa Bai) adierazi duenez, “politika faltsuaren aurrerapena, ultraeskuinaren transmisio uhal gisa, errealitate bat da gaur egungo munduan” eta “horregatik hirukoaren egonkortasun-proposamenak balio handiagoa du une honetan” Nafarroan.

 

Azconak nabarmendu duenez, “gure alderdi politikoak oposiziotik jaso ohi dituen kalifikatzaile ez oso maitagarriak alde batera utzita, egia den gauza bakarra da Geroa Bai dela 2015etik Nafarroan izan diren hiru gobernu progresistek oinarri izan duten giltzarria”. “Geroa Bai gabe, UPNk gobernuan jarraituko luke, eta horrek kezkatzen du oposizioa”, esan du.

 

Gaineratu duenez, "inork ez dezala espero Geroa Baik pazientzia izatea funtsezkoak diren kontuetan; adibidez, gure autogobernuaren garapenean, euskararekiko benetako errespetuan edo Nafarroaren burujabetza energetikoan”.

 

Azconak azpimarratu du fiskalitatea “tresna publiko handia” dela “ekitate-, kohesio-, berdintasun- eta birbanaketa-politikei” aurre egiteko, eta nabarmendu du “aurten Nafarroako hamargarren Aurrekontu progresistak” onetsiko ditugula, “10 urteko egonkortasun instituzionala, politikoa eta ekonomikoa, aurreko garaiekin kontraste argia egiten dutenak”.

 

“Batzuek diote UPNren gobernuen azken txanpa 2008ko krisiak markatu zuela, baina horrek ez du azaltzen zergatik UPNren gobernuak, oparotasun ekonomiko handiena izan zutenak, ez ziren gai izan Nafarroa eta Nafarroako Ogasuna urritasun-urteetarako prestatzeko. Hori da errealitate bakarra: urteetan foru-gobernuaren buru izan ondoren, urte oparoetan, diru-kutxak hutsik utzi zituztela”, kritikatu du.

 

Egungo “arrisku” nagusietako bat dela iritzita, Azconak esan duenez, “urteak daramatzagu atzeratuta” Nafarroako Trantsizio Energetikoaren Agentzian, “honezkero” sortuta egon behar zuen, eta Mikel Irujo kontseilukideak “prest” du.

 

Automobilgintzari dagokionez, eta “Alemaniatik iritsi zaizkigun albisteek eragiten diguten kezka batere arbuiatu gabe, konfiantza izateko arrazoiak daude, Volkswageneko inbertsioek, mila milioi euro baino gehiagokoek, planifikatuta zeuden bezala jarraitzen dutelako”. “Noaingo Mobis fabrikako inbertsioak ere mantendu dira, eta instalazioak handitzea ere proposatu da. Ez luke hori egingo, ziurrenik, Landaben bideragarria dela ikusiko ez balu”, aldarrikatu du.

 

Osasunaren aldetik, “gaur egun itxarote-zerrenden egoera oso zaila da, baina bideratzen ari da”, nahiz eta zifrak “kezkagarriak” eta “onartezinak” izan. Orobat, “gure konpromiso politikoen artean, osasun-sistema publikoa berrantolatu eta modernizatuko duen osasun-lege berri bat onestea dugu”, aipatu du.

 

Bestalde, “hezkuntza eta halako zerbitzu publikoak indartzearen” aldeko apustua egin du, eta, “horretarako, akordio programatikoan markatuta ditugun akordioak bete behar ditugu”. Besteak beste, hezkuntzaren kalitatearen aldeko itun sozial eta politikoa garatzea.

 

Azconak esan duenez, horri guztiari heltzeko ez dago “formula magikorik” eta fiskalitaterik gabe “ez dago ongizate-estaturik”. “Eta kontrakoa dioena gezurretan ari da; zergak bereizketarik gabe jaisteak zerbitzu publikoen kalitatean eraginik ez duela dioenak politika faltsua egiten du”, azpimarratu du.

 

Besteak beste, balio erantsiaren gaineko zerga adosteko aukera “lantzen hastearen” eta “zerga berriak adostearen alde” egin du, esaterako, energetiken mozkinena. Halaber, Nafarroak Ecofinen “hitza eta botoa” izan behar duela defendatu du, eta “errenta ertain eta baxuei presio fiskala arintzearen” alde egin du.

 

Azconak lehen sektorearen “zailtasunak” ere aipatu ditu, eta foru-gobernuak lortutako akordio politikoari “forma ahalik eta azkarren ematearen” alde egin du, “landa-garapenaren legearen neurriak (departamentuak jada badu horren zirriborroa) eta despopulazioaren aurkako neurriak bateratuko dituen lege bakarra garatzeko”.

 

Halaber, “etxebizitzarik eza eta, kasu askotan, etxebizitza eskuratzeko aukerarik eza” aipatu ditu. “Nafarroako Gobernuak urte hauetan aurrera eraman dituen politikak arrakastatsuak izan dira, baina tsunamia askoz haratago doa. Administrazioaren politika integralak premiazkoak dira”, esan du.

 

Bestalde, “hobetu beharreko gauzak ere badaude, eta batzuk premiazkoak dira”, adierazi du. “Euskarak hezkuntzan duen tratamenduak ezin du horrela jarraitu”, kritikatu du. Hala ere, nabarmendu duenez, “kideen arteko ezberdintasunak nabarmenak direnean ere, eta Lehendakaritzak kideentzat nahikotzat jotzen dituen erritmoak nahikoak ez direnean ere, kasu horietan ere, aurrerapenak positiboak dira gizartearentzat”. “Positiboa eta historikoa delako dagoeneko 10 urtez egiten ari den lana, euskara sustatzeko Nafarroako aurrekontua 10ez biderkatzera eraman duena”.

 

Ondoren, iritzi dio “positiboa” dela Nafarroa “aitzindaria izan izana memoria-politiketan 10 urte hauetan, terrorismoaren eta beste indarkeria batzuen biktimak aitortzeko politikekin batera; izan ere, horiek ari dira idazten demokraziaren 40 urtetan idazten hasi gabe zeuden egiaren, justiziaren eta erreparazioaren orriak”.

 

Era berean, akordio programatikoan jasotako “konpromisoa” nabarmendu du, “Hobekuntzan ezarritako eskumenen garapen osoan aurrera egiteko”. “Gainera, zabalik dagoen txostenaren esparruan, sentsibilitateak errespetatuko dituen, gure autogobernuan aurrera egingo duen eta hori blindatzeko eta betetzeko tresnak izango dituen LORAFNA landu nahi dugu”, gehitu du.

 

PPNk “iparra galdu duten” politikak salatu ditu

 

Javier Garcíak (PPN) “norabide aldaketa” eskatu du zergen, enpleguaren, osasunaren eta azpiegituren alorrean “iparra galdu duten” Nafarroako Gobernuko politiketan, eta, horretarako, “kideak aldatzeko” eskatu dio María Chivite lehendakariari.

 

García bozeramaile popularrak ohartarazi duenez, “Nafarroarentzat une erabakigarrian gaude”, eta 2025erako aurrekontuen proiektuak “berriz ere aspalditik ditugun egoeretan sakontzen” duela kritikatu du.

 

Ziurtatu duenez, “alde batera utzi ezin ditugun egiturazko arazoen aurrean gaude”, eta “gure lurraren hazkundea, ongizatea eta lehiakortasuna mugatzen jarraitzen dute”. Hori dela eta, “gobernu hau egiten ari den eta iparra erabat galdu duten politikak aldatzeko” beharra azpimarratu du, “geldialdi egoera batera eraman gaituztelako”.

 

Javier Garcíak adierazi duenez, foru-komunitateak “inbertsiorako erakargarritasuna galdu du”, “gure enpresak, autonomoak eta klase ertainak itotzen dituen” zerga-politika baten ondorioz. Horren aurrean, zergak “arrazoizko mailetara” murriztearen aldeko apustua egin du. Era berean, autonomoen egoera “kezkagarria” dela nabarmendu du, 2024an, 223 autonomo gutxiago izan baitira, haren arabera “karga burokratiko itogarria eta ekintzailetza ekintza heroiko bihurtzen duen ingurunea” direla eta.

 

PPNko bozeramailearen hitzetan, “une honetan Nafarroa ez da komunitate erakargarria enpresentzat”. Hala bada, Sunsundeguiren egoera, Alemaniako Volskwagen taldearen edo Siemens Gamesaren “ezegonkortasuna” eta “inbertsioa erakartzeko dugun ezintasuna” nabarmendu ditu, “Flamasatsen, Antolínen itxieraren eta Azkengaren kasuan bezala”.

 

Bestalde, Garcíak kritikatu du Nafarroa “atzean” geratzen ari dela “azpiegituren garapenean”. “Abiadura handiko trenaren garapena bizkortzeko” deia egin du, eta Nafarroako ubidearen bigarren faseko “paralisi-urteak” arbuiatu ditu. Horri gehitu behar zaio “errepideetan ez dela ezer egin, adibidez, A-15ean”. “Abiadura handiko bide batetik zuzenean Madrilera bidaiatu ezinik jarraitzen dugu”, aipatu du.

 

Orobat, Javier Garcíak ohartarazi duenez, lan-merkatua “okerrera egiten ari da azken urteetan”. Eta “progresista autoaldarrikatuei” leporatu die “luzaroko langabeen egoera larriagotzen” ari direla. “Gaur egun langabezian dauden pertsonen % 40,9 dira horiek”. “Argi dago Nafarroa jada ez dela enplegua sortzen zuen eskualde hori, erkidegoen arteko konparazioetan langabezia-tasa txikienarekin garaile ateratzen zena", eman du aditzera.

 

Ildo beretik, Nafarroako “pobreziaren hazkundeagatik” kezkatuta agertu da, “ikaragarri ari delako egiten aurrera; izan ere, 117.000 pertsona baino gehiago daude zaurgarritasun-egoeran”. “Pobrezia Nafarroan hazi da gehien, azken urtean % 18,6, ustezko alderdi progresistak gobernuan sartzearekin bat”, nabarmendu du. “Subsidioetan oinarritutako politikek egoera sostengaezina kronifikatu dute”, eta “ez dira azken helburua betetzen ari, pertsona horiek guztiak gizarteratzea, alegia”.

 

Horregatik, honako hau eskatu du: “iraupen luzeko langabeentzako txoke-plan bat prestatzea, senior talentua birkualifikatzen eta aprobetxatzen lagunduko duten prestakuntza- eta enplegu-programak antolatzea, enplegu-tailerrak indartzea eta, jakina, gure enpresekin elkarlanean aritzea, dauden beharrak prestakuntzarekin betetzeko”.

 

Garcíak gazteen egoera ere izan du hizpide, zeinei aukerak “ukatzen” zaizkien, baita etxebizitza eskuratzea ere, zeina “gero eta urrunago dagoen ilusio bihurtu” den. Kritikatu duenez, “egungo etxebizitza-eskaintza ez da gai maila sostengaitzetara iristen den eskaerari erantzuteko”, eta baztertu egin du “nahikoak ez direla erakutsi duten tentsio-eremuen izendapena”. Horren aurrean, “pizgarri fiskalak eta etxebizitzarako sarbidea errazteko ekintza zehatzak” proposatu ditu.

 

PPNko bozeramaileak adierazi duenez, osasun-sistema “paziente kroniko bihurtu da”. “Gure historiako itxarote-zerrenda luzeenak” eta “kolapsoaren atarian” dagoen lehen mailako arreta ditu. “Erreforma sakon baten” alde egin du, “lehen mailako arreta desburokratizatzeko, itxarote-zerrendak murrizteko eta osasun mentala indartzeko, batez ere gure gazteentzat”.

 

Chiviteri eskatu dio osasuna ez kudeatzeko “gobernuko kideen artean pasatzen den patata bero bat bezala, ez batzuk ez besteak benetako konponbiderik eskaintzeko gai izan gabe”, eta dei egin dio “utzikeria eta autokonplazentzia alde batera laga” eta “konponbideak eskain ditzaten”.

 

“Beharrezkoak” diren aldaketa horiek guztiak “posible izango lirateke zuk, Chivite andreak, kideak aldatuko bazenitu”, laburbildu du Garcíak. Nafarroaren nortasuna eta estatus juridikoa “Nafarroako erakundeetan eta erabakiak hartzean alderdi abertzale eta independentistek hartu duten ordezkaritzaren eta garrantziaren mehatxupean” daudela esan du, eta lehendakariari “noraino iristeko prest dagoen” galdetu dio. “Batzuek beren helburu ideologikoei erantzuna eman nahi dieten bitartean, eta zu horiek kontent uzten saiatzen zaren bitartean, alde batera uzten ari zarete egiturazko arazoak eta herritarren benetako beharrak”, aurpegiratu du.

 

C-Zk “hobetzeko tarte handia” ikusten du

 

Carlos Guzmánek (Contigo-Zurekin) azpimarratu duenez, Nafarroako Gobernua “gauzak ondo egiten ari da” urtebete eta gutxiko legegintzaldi honetan, baina “ezin da autokonplazentzian erori”. “Gobernu honek hobetzeko tarte zabala eta beharrezkoa du”.

 

Bere hitzaldian, Guzmánek gobernu honen garrantzia nabarmendu du, baita bere osaketa-formula, “eragile politiko oso ezberdinen arteko koalizio anitza”, bere indarra eta “lur honetako gehiengo sozial langileentzat gobernu honen existentziak duen garrantzia” ere. “Proiektu politiko partekatu honek tsunami erreakzionario horretan aurrera egitea nahi badugu, helburu komun bat ezarri behar dugu: gehiengo sozial langilearen eskubideak eta interesak blindatzea", esan du.

 

Contigo-Zurekin taldeko bozeramailearen arabera, “gobernu hau, anitza eta progresista, Estatuarena bezala, anomalia instituzionala da gaur egun, planeta osoari gupidarik gabe eraso egiten dion tsunami erreakzionario handi baten erdian”.

 

Azaldu duenez, gobernu honek “Nafarroako herritar guztientzako justizia soziala defendatzen duen gotorleku politikoa izaten jarraitu behar du”. Gaineratu duenez, “Nafarroako gizarteak dituen erronka handiak direla eta, eredua modu zorrotz eta sakonean aldatu behar da”.

 

Guzmánen esanetan, “Nafarroako gizarteak behar handiak ditu, gabezia handiak ditu, era guztietakoak, eta foru-administrazioa ez da horietara iristen”. “Eta behar eta gabezia horiek gaur egungoa bezalako gobernu batekin gertatzen badira, ezin dugu imajinatu ere egin nolakoa izango litzatekeen egoera gobernu neoliberal eta kontserbadore batekin", esan du.

 

“Ez da irudimen handirik behar parlamentu honetan dauden apokalipsiko hiru zaldizkoek gobernatuko balute lurralde honen errealitatea nolakoa izango litzatekeen jakiteko; nahikoa da Ayuso andrearen Madrilgo osasun publikoaren egoera, Moreno Bonillaren Andaluziako hezkuntza publikoaren egoera edo Mazón jaunaren Valentziako GOIDIaren kudeaketa ikustea”, adierazi du parlamentariak.

 

Guzmánen esanetan, “hori gertatzea nahi ez badugu, gobernu honek azeleragailu politikoa zapaldu behar du”. “Problematikei eta gehiengo sozialaren beharrei erantzun eraginkorra emateko gai ez bagara, bidea irekiko diogu duela gutxi komunitate honen agintean egon zen eskuin neoliberalari”, esan du, “gobernu hau sostengatzen duen akordio politiko-programatikoa, duela bi uda sinatu zena, gobernu honentzako ibilbide-orri ona da”.

 

Nafarroak politika “ausartagoak eta irmoagoak” behar dituela defendatu du. “Departamentuek ezin dute luzeago jo akordio programatikoaren eduki aurreratuena ahalik eta irmotasun eta bizkortasun handienarekin ezartzen”, azaldu du.

 

Ildo horretan, adierazi duenez, “gobernu honek itxaropenezko etorkizuna marraztu behar die komunitate honetako herritarrei, eta, horretarako, beharrezkoa da departamentu guzti-guztiek anbizio politikoa handiagoa izatea”.

 

Guzmánek lehendakariari helarazi dionez, “akordio programatikoaren baitan beti aurkituko duzu hauteskunde-koalizioaren babes leiala”. “Gobernu honek porrot egiten badu, ez litzateke kontseilaritzaren bat edo gobernuko lehendakaritza galtzea egongo jokoan, baizik eta zorionez iraganean dauden garaietara atzera egitea”, amaitu du.

 

Voxek “norabide aldaketa” eskatu du

 

Maite Nostik (Vox) elkartasuna eta babesa adierazi die GOIDIak kaltetutakoei. Oso kritiko agertu da gobernuarekin, eta nabarmendu du gastu publikoa “maila sostengaezin eta xahutzaileetara” iritsi dela eta “fiskalitate itogarriak enpresa txiki eta ertainak maniobratzeko aukerarik gabe” uzten dituela.

 

Horrez gain, “herritarren erosteko ahalmena murriztu da; haien diru-sarreren zati handi bat kontrolik gabeko gastu publikoa finantzatzeko erabiltzen da”.

 

Voxentzat “premiazkoa da zergak murriztea eta gastu publikoa eta politikoa doitzea, ekonomia suspertzeko”. Ildo horretan, PFEZn beherapenak egitea proposatzen du, bai banakoentzat, bai familientzat, eta, horrekin batera, seme-alabengatiko kenkariak eta ohiko etxebizitzan edo etxebizitzaren alokairuan inbertitzeagatiko kenkariak handitzea proposatzen du.

 

Goi-kargudun eta kontseilarien kopurua murriztea “ezinbestekotzat” hartu du, eta “xahuketatzat” jo ditu erakundeentzako, elkarteentzako eta programentzako dirulaguntzak. Haren iritziz, “kasu gehienetan, ez dute onurarik ekartzen eta ez dute haien eragina justifikatzen”.

 

Diru hori “benetako konponbiderik eskaintzen ez duten ‘txiringitoetara’” bideratzen dela salatu du, Nafarroako Berdintasunerako Institutua edo Euskarabidea aipatuta, eta batzuetan funtsak “muturreko kausak edo kausa terroristak babesten dituzten erakundeetara” bideratzen direla gaineratu du, “hala nola UMRWAra edo polizia-jardueren ustezko biktimentzako justizia-batzorde paralelora”.

 

Era berean, laneratzea eta autonomia sustatu beharrean, “pagatxoak” edo limosnak ematen direla dio. Horiek estatuarekiko mendekotasun-mentalitatea sustatzen dute, eta “ez dira iristen behar dituzten pertsonengana”. Bitartean, “hezkuntza, osasuna, etxebizitza eta halako funtsezko sektoreek ez dituzte behar dituzten baliabideak jasotzen”, gehitu du.

 

Hala, osasun publikoa “krisi kezkagarri batean” sartu dela adierazi du; hezkuntzan “eztabaida ideologikoetan zentratzen dira, azpiegiturak, irakasleen kalitatea eta ikasleen prestakuntza hobetu beharrean”, eta NUPek “baliabide eta laguntza falta ditu, eta horrek goi-mailako hezkuntzaren kalitatea arriskuan jartzen du”.

 

Epailetzak “gainkarga eta arretarik eza” bizi ditu, Nostiren arabera. “Deskonexio kezkagarria” ikusten du landa-sektorearekin, eta uste du “Nafarroako ubidearen bigarren fasean aurrera egin ez izanak ziurgabetasun egoera sortzen duela nekazari askorentzat”.

 

Industria egoera “kritikoan” eta “atzeratuan” dago modernizazioari dagokionez, eta langabeziak “hazkunde kezkagarria” izan du, Nostiren hitzetan. Adierazi duenez, lan-ezbeharren kopuruaren gorakada, zeina lan-baldintzekin lotu baitu, “laneko segurtasunean gabezia larriak agerian uzten dituen seinale asaldagarria da”.

 

Azpiegituren aldetik, hau helarazi du: “errepideak egoera txarrean daude, garraio publikoak premiazko berrikuntza behar du eta ez dago inbertsio plan argirik, eta AVErik ez egotea oraindik ere oztopoa da garapen ekonomikorako”.

 

Kriminalitate-zifrak ere aipatu ditu, “nabarmen igo direla” ziurtatuz eta igoera hori “gure kaleetako legez kanpoko immigrazioarekin” lotuz.

 

Etxebizitzaren harira, azaldu du oztopo burokratikoek eta baldintza administratiboek eraikuntza atzeratzen dutela eta kostuak igotzen dituztela. Zalantzan jarri du tentsio-eremuen izendapena eta prezioen kontrola.

 

 

• Javier Esparza (UPN). Enlace a las imágenes de la videoteca
• Ramón Alzórriz (PSN). Enlace a las imágenes de la videoteca
• Laura Aznal (EH Bildu). Enlace a las imágenes de la videoteca
• Pablo Azcona (Geroa Bai). Enlace a las imágenes de la videoteca
• Javie García (PPN). Enlace a las imágenes de la videoteca
• Carlos Guzmán (Contigo-Zurekin). Enlace a las imágenes de la videoteca
• Maite Nosti (Vox). Enlace a las imágenes de la videoteca