Eskubide Sozialetako Batzordeak Nafarroan etxebizitzarako eskubide subjektiboa arautzen duen Foru Lege proposamenari buruzko irizpena onetsi du gaur.

 

Geroa Bai, EH Bildu, Podemos-Ahal Dugu-Orain Bai eta I-E taldeek bultzatutako foru lege proposamen horren xedea da “berariaz aitortzea Foru Komunitatean erroldatuta dagoen pertsona orok etxebizitza duin eta egokia izateko eskubidea duela, administrazio publikoei erreklamatu ahal izateko modukoa”. Bide horretan, etxebizitzaren erabilera guztiak argitzen dira, etxebizitza hutsak aitortzeko prozedura errazten da, etxebizitza hutsen erregistroa lehendik dagoen Etxebizitzen Erregistroan sartzen da, eta zaharberritze babestua sustatzen da.

 

Eskubidearen aitorpenerako egutegi gradual bat jasotzen du legeak, behar diren baliabide ekonomikoen, materialen eta antolamenduzkoen zuzkiduraren araberakoa.

 

Etxebizitza eskuragarririk ez badago, eskubide horren gauzatzea bermatuko da errentamenduagatiko kenkari fiskalen sistema baten bitartez; kenkari horiek aurrez ordainduko dira, lege horretan eta PFEZari buruzko Foru Legearen testu bateginean ezarritakoari jarraituz.

 

Prestazioak bi modalitate ditu. Bata emantzipazioa lortu beharrari lotuta dago, eta, beraz, Nafarroan erroldatuta dauden 23 eta 30 urte arteko gazteentzat da, baldin eta haien errentak (salbuetsiak barne) ez badira 20.000 euro baino gehiagokoak, edo, eskatzailea familia-unitate bateko kidea izanez gero, kide guztien errentak batera 30.000 euro baino gehiagokoak ez badira. Zergaldian ordaindutako errentaren % 50eko kenkarirako eskubidea izanen dute, hilean 250 euroko gehieneko muga gainditu gabe. Kenkari hori aurrez ordainduko da, hiruhileko bakoitzean ordaindutako errenta justifikatu ondoren.

 

Bestea etxebizitza eskuratzeko baliabide ekonomiko nahikorik ez izateari lotuta dago, eta iraunkorra izanen da, diru-sarrerak Errenta Egokiagatiko Erosahalmen Nahikotasuna (ERREGEROSNA) adierazlearen 1,7 halako baino txikiagoak diren bitartean.

 

Bigarren modalitate horretan, zergaldian ordaindutako alokairu-errentaren % 50eko kenkaria aplikatuko da, hilean 300 euroko muga gainditu gabe. Horretarako izena emanda egon beharko da etxebizitza babestuaren eskatzaileen zentsuan (errentamenduaren edo erosketa-aukeradun errentamenduaren modalitatean) urtebeteko edo gehiagoko antzinatasun etengabearekin, urte bakoitzeko urtarrilaren 1ean, ezertan galarazi gabe ekainaren 2ko 4/2008 Legegintzako Foru Dekretuaren hogeita zazpigarren xedapen iragankorrean 2019. eta 2020. urteetarako ezarritakoa (bi urte).

 

Kenkari handiagoa aplikatu ahalko da (% 60koa eta hilean gehienez 360 eurokoa), Gizarteratze-etxebizitzen Programako onuradun izanez gero, errentamenduan, bi urteko edo gehiagoko antzinatasunarekin, urte bakoitzeko urtarrilaren 1ean.

 

Kenkari modalitate desberdinak bateraezinak izanen dira elkarrekin, eta kenkari guztiak bateraezinak izanen dira etxebizitza alokatzeagatiko kenkariarekin, zeina PFEZari buruzko Foru Legearen testu bateginaren 62.2 artikuluan ezarrita baitago; Nafarroako Gobernuak alokairu-gastuen ordainketarako emandako larrialdiko laguntzekin edo laguntza bereziekin, etxebizitza berari dagozkionean; eta etxebizitza babestuak edo Alokairu Poltsari atxikitakoak errentamenduan hartzeko aurreikusitako diru-laguntzekin. (E-4)

 

Eremu berean, halaber, etxebizitza eta zaharberritze babestuaren arloko oinarrizko erreferentzia izandako Ondorio Askotarako Errenta-adierazle Publikoaren ordez, Nafarroako ekonomiaren datu objektiboetan oinarritutako adierazle berri bat ezartzen da, Errenta Egokiagatiko Erosahalmen Nahikotasuna (ERREGEROSNA).

 

2017ko ekitaldi fiskalerako, ERREGEROSNAren balioa 8.120 euro izanen da, eta 2018ko ekitaldirako, 8.266,16 euro. Hurrengo ekitaldi fiskaletarako, haren zenbatekoa urtero eguneratuko da urtarrilean, honako hauen arteko baliorik handiena hartuta: aurreko urtean KPIak izandako urteko batez besteko igoera, eta Nafarroako batez besteko soldatena.

 

Behin kasuko kuota diferentziala finkatuta, bere ohiko bizileku iraunkorra duen etxebizitzaren errentamendu-kontratuaren titularra den subjektu pasiboak, bere familiaren diru-sarrera haztatuak ERREGEROSNA adierazlearen halako 1,7 baino txikiagoak badira, kenkari baterako eskubidea izanen du.

 

Gainera, gizarte integrazioko etxebizitza programan aurreikusten den PFEZeko kenkaria eskuratzea “ez da eragozpena izanen gero Etxebizitzaren arloko jarduketa babesgarriak arautzen dituen 61/2013 Foru Dekretuaren 74. artikuluak jasotzen duen diru-laguntza handitua jaso ahal izateko (lehen urtean % 90, bigarrenean % 75).

 

2019. eta 2020. urteetan errentamenduagatiko kenkaria eskatu ahal izateko, subjektu pasiboek etxebizitza babestuaren eskatzaileen zentsuan inskribaturik egon behar dute urtarrilaren 1ean, bi urte baino lehenagotik etenik gabe; gainera, familiaren diru-sarrerak ERREGEROSNA adierazlearen halako 1,7 baino txikiagoak izan behar dituzte, eta seme-alaba adingabeak eduki behar dituzte beren kargura, edo epaileak ezgaitutako adin nagusikoen guraso-ahala eduki behar dute. Horrela, seme-alaba adingabeak epaileak ezgaitutako adin nagusikoekin parekatzen dira.

 

Errentamenduko etxebizitza babestuen sustapena erabilera-lagapenaren araubideko etxebizitzen sustapenarekin homologatzea ere erabaki da, eta bi kasuetan prozedura beraren araberako diru-laguntza emanen da (gehieneko salmenta-prezio teorikoaren % 25). “Ekitaterik eza saihesteko”, bazkide guztiek baldintza hau bete beharko dute: familiaren diru-sarrera haztatuak ERREGEROSNA adierazlea halako 3,5 baino txikiagoak izatea. Muga hori bera aplikatzen zaie etxebizitza babestua eskuratzeagatiko diru-laguntzei.

 

Zehazten da, halaber, diru-laguntza hori bateraezina dela Nafarroan Etxebizitza Izateko Eskubideari buruzko 10/2010 Foru Legearen hemezortzigarren xedapen gehigarriak aurreikusten duenarekin (xedapen horren bidez arautzen dira hala eratutako babes ofizialeko etxebizitza elkarteetako bazkideentzako laguntza ekonomikoak). Hori aurreikusten duen zuzenketa Geroa Bai, Podemos-Ahal Dugu-Orain Bai eta PSNk aldeztu dute, eta EH Bilduren abstentzioarekin onartu da.

 

Baliabideak hobeki erabiltzea eta sistema behar bezala koordinatzea helburu, etxebizitza babestuaren eskatzaileen zentsua kudeatzen duen sozietate publiko instrumental berak kudeatuko ditu kenkari fiskalak (errentaren azken aitorpenaren arabera, betiere).

 

Testuinguru horretan, etxebizitzaren eginkizun soziala azpimarratzeko betebehar batzuk ezartzen dira, besteak beste, etxebizitza babestuak turismorako alokatu ezin izatea; eta baliabideen erabilera jasangarriari begira, eraikinen ebaluazio-txostena egiteko betebeharra familia bakarreko etxebizitzetara ere hedatzen da. Ildo beretik, bizigarritasun-zedula ez berritzea arau-haustetzat hartua izatera pasatzen da, nahiz eta, momentuz, pertsona juridikoen kasuan soilik (“gai” edo “gai akats arinekin” emaitza lortu behar da zedula berritzeko).

 

Bestalde, etxebizitza babestuen eskualdatzearen kasuan Administrazioak lehentasunez eskuratzeko daukan eskubidearen baliatzea errazte aldera, ahalmena ematen da etxebizitza-eskatzailea balizko erosle gisa izendatzeko, etxebizitzaren arloan eskuduna den departamentuak beharrezkotzat jotzen duenean hori, dela merkatuko beharrizanengatik, dela gehiegizko prezioak ekiditeko.

 

Era berean, etxebizitzarako eskubideari merkatu librean dauden onura eta prerrogatibez harago esleitu zaizkion berme prozesal eta substantiboen eremuan berriz ere, etxebizitza babestua hipoteka-betearazpenen aurka blindatuta egonen da, baldin eta titularrak, etxebizitza babestua galtzeaz gainera, berriro hutsetik abiatzea eragozten dion zorrarekin jarraitzen badu. Ordainean ematearen bidez eskuratutako etxebizitzaren kasuan baizik ez du titular berriak eskubidea edukiko etxebizitza babestua orokortasunez ezarritako gehieneko prezioan berriro ere eskualdatzeko. Bestela, % 50era murriztuko da.

 

Kudeaketaren eta erregulazioaren arloan, eremu behartsuen mapa egitea proiektatzen da, etxebizitzari buruzko politika publikoetarako gida moduan balioko duena etorkizunean, eraikuntza-premietan ez ezik, ekonomikoetan eta sozialetan ere oinarrituta.

 

Salerosketa-araubideko etxebizitza babestuen esleipena hobetze aldera (ez da errentamendura hedatzen), eta 2018an erabilitako sistemarekin “arintasuna eta efizientzia hobetu direla” ikusirik, sistema hori araudian behin betiko gisa sartzea erabaki da. Hala, parte hartzeko eskubidea duten eskatzaileek “bakarrik hautatzen ahalko dute aldez aurretik aukeratu duten sustapen zehatz bat edo batzuk”.

 

Etxebizitza hutsa zer den argitze aldera —horixe baita azken finean legearen lehentasunezko helburuetako bat—, ez dira etxebizitza hustzat joko PFEZaren ondorioetarako edo, halakorik ezean, erroldaren ondorioetarako ohiko etxebizitza gisa ageri direnak. Ezta titularraren bigarren bizitoki diren higiezinak ere, aisialdi edo jolaserako erabiltzen direnak.

 

Pertsona edo familia-unitate bat hiru etxebizitzaren edo gehiagoren titularra bada, “ulertuko da aisialdi edo jolaserako erabilerako etxebizitza dela ohiko etxebizitzaren izaerarik ez dutenetatik katastro-balio handiena duena”. Era berean ez dira etxebizitza hustzat joko honako hauek: “turismoaren arloko legedian araututako erabilera baterako eraikinak”, eta “hiri finken moduan errentan ematen direnak sasoika erabiltzeko nahiz industria, merkataritza edo artisautza jarduera bat edo jarduera profesional bat edo josteta, laguntza, kultura nahiz irakaskuntza jarduera bat gauzatzeko, urtebetetan 30 egun baino gutxiagokoa ez den okupazioa badute”.

 

Horretarako, etxebizitzaren titularra den pertsona fisiko edo juridiko, publiko edo pribatuaren “betebeharra” izanen da “etxebizitza hutsik dagoen ala ez ikertzeko eta hala izanez gero erantzukizunak argitzeko behar diren datu guztiak ematea” Administrazioari eta eskuordetze bidez baimendutako toki entitateei.

 

Halaber, ez da beharrezkoa izanen ukitutako pertsonen adostasuna, ur, elektrizitate eta gas hornidurarako konpainiek Departamentuari edo toki entitate eskudunei informazioa emateko “zehazten diren etxebizitzetako batez besteko kontsumoei buruz” (aldez aurretik eskatuta). Finantza-entitateen eta haien higiezin-filialen adostasunaren beharrik gabe, era berean, “urtean behin (abenduaren 31ko datuekin) eta eskatzen zaien aldi guztietan, informazioa bidaliko dute beren titulartasuneko etxebizitza hutsei buruz”.

 

Etxebizitza bat hutsik dagoela deklaratzeko prozedura ere sinplifikatu egin da. Departamentua da prozedura horren arduraduna, baina eskumen hori eskuordetu ahalko zaie hura baliatzeko behar adina baliabide dituztela ziurtatzen duten toki entitateei. Bideratutako jarduketen ondorioz egiaztatzen bada etxebizitza sei hilabetetik gorako epean hutsik egon dela, edo etxebizitzaren zaharberritze babestuaren eskaerarik aurkeztu ez bada, etxebizitza hutsik dagoela deklaratuko da, eta horren berri Etxebizitza Hutsen Erregistroari emanen zaio, inskripzioa egin dezan.

 

Esandakoaren haritik eta “atzerapen justifikaezina” saihesteko, Etxebizitza Hutsen Erregistroa abian jartzea ez da erregelamenduzko arau berri baten onespenaren mende utzi; nahiago izan da hura Nafarroako Etxebizitzen Erregistro Orokorrean sartu, eta azken horri aplikatu behar zaizkion arauak aplikatuko zaizkio berari ere.

 

Azkenik, UPNk eskatuta, gehitze-zuzenketa bat onartu baitzaio PPNren abstentzioarekin, etxebizitzaren arloan eskumena duen departamentuak urtero, lehen lauhilekoan, neurrien eraginkortasunari eta eboluzioari buruzko txostena egingo du eta Parlamentuari igorriko dio.

 

Osoko bilkuran egindako eztabaidan 29 zuzenketa eztabaidatu dira eta 22 onetsi, horietatik 20 Geroa Bai, EH Bildu, Podemos-Ahal Dugu-Orain Bai eta I-Ek sinatuak. Zortzi aho batez onetsi dira, eta beste hamabiek ez dute aurkako boto bakar bat ere jaso. Gainerako bi zuzenketetatik bat UPNk aurkeztu du, eta bestea Geroa Bai, Podemos-Ahal Dugu-Orain Bai eta I-Ek batera.

 

Irizpena onetsi ondoren, Nafarroan etxebizitzarako eskubide subjektiboa arautzen duen Foru Lege proposamena Osoko Bilkurara eramanen da ostegunean, hilak 20, behin betiko eztabaida eta bozketa egiteko.

 

Bakartxo Ruiz (EH Bildu talde parlamentarioa) buru zutela, honako hauek izan dira bilkuran: Luis Zarraluqui, Maribel García Malo, Carmen Segura, Ana San Martín (UPN talde parlamentarioa), Isabel Aranburu, Consuelo Satrustegi, Virginia Alemán (Geroa Bai talde parlamentarioa), Asun Fernández de Garaialde (EH Bildu talde parlamentarioa), Mikel Buil, Rubén Velasco (Podemos-Ahal Dugu talde parlamentarioa), Ainhoa Unzu, Inma Jurío (PSN talde parlamentarioa), Javier García (PPNko foru parlamentarien elkartea) eta José Miguel Nuin (Izquierda-Ezkerrako foru parlamentarien elkartea).

 

• www.nafarroakoparlamentua.eus
• Foru lege proiektua (131. NPAO, 2018-11-02koa)
• Zuzenketak (153. NPAO, 2018-12-14koa)