Bakartxo Ruizek (EH Bildu) alderdi abertzaleak hala eskatuta ostiral honetan Nafarroako Parlamentuan erabakitzeko eskubideari buruz egiten ari den osoko bilkuran defendatu du “Nafarroak Estatuak eta eskualde euskaldunek duten harremanen esparruan erabaki ahal izatea”.

Bakartxo Ruizek Nafarroako Parlamentuko erabakitzeko eskubideari buruzko pleno monografikoari hasiera eman dio ostiral honetan. Bertan, herritarrek esparru guztietan erabakitzeko eskubidea dutela defendatu du, alegia eredu sozioekonomikoan, eredu fiskalean, hezkuntzaren ereduan, eredu kulturalean eta azpiegituretan.

EH Bildu-ko eledunak hogei minutuz parte hartu du eta, osoko bilkuraren aurrean, adierazi du zenbaitek independentzia aldarrikatzea bilatzen zela baieztatu duela, eta esan du “eskubideen negoziazioan haustura egoteak dakarrenaren adibide argia Katalunia da”.

“Soilik inposaketa eta mehatxua eskaintzen dituztenen ezgaitasuna eta izaera antidemokratikoa erakusten digu. Gaurko eztabaidari beldur izatea ezarritako eredu politiko soziala bere horretan mantentzeko nahiarekin lotuta dago. Gure ustez eredu demokratiko berri batean oinarritutako XXI. mendeko Nafarroa eraikitzeko garai berri bati hasiera ematea beharrezkoa da eta hor erabakitzeko gaitasuna funtsezko ardatza da”, esan du Ruizek.

Bakartxo Ruizek defendatu duenez, “gizartea da protagonista. Parte-hartze kolektiboa Nafarroan izugarri sustraitua dago. Herritarrak subjektu politiko gisa hartzen ditugu. Nafarroa jauntxo feudalen moduan gobernatzea amaitu da”.

Bildu-ko parlamentariak oroitarazi duenez, Foruen Hobekuntza “ez zuten herritarrek bozkatu eta ustelkeria ahalbidetu du, gizarte eskubideak ukatzen jarraitzea gutxi batzuen onerako. Gure erabakitzeko eskubidea murriztu nahi da, Hitzarmenari egindako erasoen moduan. Daukaguna mantentzeko biderik onena subiranotasunaren bidean aurrera egitea da”.

Bakartxo Ruizek kritikatu du “herritarrek parte hartzeko mekanismoak murritzak dira”. Hori dela-eta, adierazi du “esparru osoa goitik behera aldatu behar da, gizarteak aski da diolako. Herritarrok gure etorkizunean parte hartu behar dugu”, azaldu du.

Ruizek aitortu du haien ustez “guztiz beharrezkoa da gure eskubide historikoak eguneratu eta demokratizatzea. Gure foru erregimena XXI. mendean erabakitzeko eskubidea deitzen da. Kontzeptu inkluientea da, ez eskluientea, ez da kontzeptu independentista bat. Kontzeptu demokratiko bat da, sakontze demokratikorako tresna bat. Inork ez du ukatu erabakitzeko eskubideak hartzen diren erabakiei zilegitasun handiagoa ematen diela”, esan du.

Gainera, ohartarazi du “gure etorkizuna ez da ez Madrilen ez Valentzian erabakiko, Nafarroan eraikiko dugu”.

EH Bildu-ko parlamentariak egin duen parte-hartzean adierazi du Nafarroak erabaki behar duela “zer izan nahi duen, zein harreman izan nahi duen estatu espainolarekin, gainerako eskualde euskaldunekin, nola kudeatu nahi dituen bere baliabideak, zein proiektu diren estrategikoak, zein eredu ekonomiko eta soziala, zein hezkuntzako eredu…”

Bere ustez, hori guztia “eztabaidarako gaia izan beharko litzateke”. “Planteatu behar dugu nolako gaitasuna duen Nafarroak bere gastuaren mugari buruz subiranotasunez erabakitzeko, zorpetzen den edo ez, zein gaitasun duen bere fiskalitatea subiranotasunez erabakitzeko, zein zerga behar dituen herritarren beharrei erantzuteko, hezkuntzako eredua erabakitzeko, bere lanerako harremanen esparrua erabaki ahal izateko, zein gaitasun duten herritarrek egunerokotasuneko gaietan proiektuetan eta azpiegituretan esaterako (makropabilioiak eta zirkuituak”, esan du.

Bakartxo Ruizen iritziz, “bada garaia prozesu eraikitzaile bat hasteko, kontua metodoa diseinatzea da. Nafarroak erabaki behar du, defentsarako tresnak erabili behar ditugu gure gobernua eta subiranotasuna indartzeko”, esan du Nafarroako legeei jarritako helegiteak gaitzetsi aurretik, “nafarren erabakitzeko eskubidea ukatzeko tresna bat baitira”.

Bere ustez, “eraso horiei aurre egiteko tresnak izan behar ditugu; ezin gara besoak gurutzatuta geratu. Hor ere eskumenak ditugu, Nafarroak trafikoaren gaia erreklamatu behar du, eskumen penitentziarioak, I+Gan. Ez ditugu erakundeak baliogabetu nahi, hitzarmenak hartzen jarraitu behar dute, baina demokrazian sakondu behar dugu eta bide berriak ezarri behar dira”.

Amaitzeko, EH Bildu-ko eledunak defendatu du “Nafarroako herritarrek erabakitzeko mekanismoak artikulatu behar dira. Hori izan behar da bere burua demokratatzat hartzen duen ororen ibilbide orria. Gizartea bere etorkizunaren bolantea hartzeko prest dago, erabaki nahi du gizarte justuago bat nola eraiki nahi duen. Nafarroako herritarrak ahalduntzeko unea da”.

UPNk dio Bildu-k “Nafarroan Kataluniakoa gertatzeko ibilbide orri bat” duela

Javier Esparzak (UPN) adierazi duenez, EH Bildu-k planteatu duen erabakitzeko eskubideari buruzko eztabaidak “hondo politiko erraldoia” du eta kritikatu du alderdi abertzaleak “oso ongi diseinatutako ibilbide orri bat” duela “Katalunian gertatzen ari dena Nafarroan gertatzeko”.

Esparzak EH Bildu-ri galdetu dio ea ez dion “lotsarik ematen gaur etorri zareten diskurtsoarekin etortzea. Era zekenean gizartea manipulatzen ari zarete; guztiok dakigu zertaz hitz egiten ari zareten”.

Esparzak nabarmendu du, EH Bildu-k dionez gai hau “kalean deiadar bat dela eta hain lasai esaten duzue, kezkarik gabe. Gobernu honek nafarren arazo nagusiei ez ikusiarena egiten die, ez zaie interesatzen mundu honetako jendea zerk kezkatzen duen, hezkuntzako lan eskaintza publikoaren moduan, lehen mailako herritarrak, euskaraz dakitenak, eta bigarren mailakoak, ez dakigunak, sortzen dituena; funtzionarioen aparteko ordainsaria, gezurrak bata bestearen atzetik, zergen igoera…”.

Eledun erregionalistak adierazi duenez, EH Bildu-k proposatu duen eztabaida honen atzean “plan bat dago, hau ez da doakoa. Gutxika gutxika Nafarroa Katalunia bihurtzeko plan bat dute, azkenean independentzia eskatzeko. Eskerrak hauek aldaketa lasaiarenak ziren”.

Javier Esparzak komentatu duenez, berak erabaki zuen “askatasunean bizitzea, bakean bizitzea, beldurrik gabe bizitzea eta ez zeniguten utzi. Besteak errespetatuta bizitzea erabaki nuen, nire bizitza arriskuan jarri nuen nire ideiak defendatzeagatik eta lagun batzuk bidean geratu ziren”.

UPNko buruak esan duenez, “erabakitzeko eskubide hori ez da existitzen, autodeterminazioa gozoago bihurtzeko ordezkari bat da, orain madarikatua dirudien hitz bat”.

Bere ustez, “jokatzeko era horrek, aurrez pentsatuz eta maltzurkeriaz, Nafarroan geratu diren gauza asko azaltzen ditu” eta esan duenez “Nafarroako herritarrek ez zutenez osoko bilkura hau horrenbeste eskatzen, eskaera hori sortu behar zen. Belarriaren ertza ikusten zaizue”, esan die EH Bildu-ko ordezkariei”.

Esparzak ziurtatu duenez, koalizio abertzalea “erabakitzeko eskubidea berrikuntza politikoarekin lotzen saiatzen ari da, horrela beste norbait engainatu dezakezuelako; ez duzue autodeterminazioarekin lotu nahi, hitz madarikatu bat baita, ilegala delako, zahar kutsua duelako, ez da hain modernoa…”

“Subiranotasuna eta independentismoa bereizi nahi duzue, lehenengoa hobe geratzen delako, herri subiranoa kontzeptu freskoagoa da. Independentismoak isolatuta egotea dela dirudi. Eta gainera elementu demokratikoari lehentasuna eman nahi diozue, eta hori da Ruizek egin duena demokraziaz hitz egin duenean”, gaitzetsi du.

Esparzak adierazi duenez, “guztia muntai bat da, Nafarroako gizartearen manipulazio masibo baten saiakera bat, hatsa ere gezurra duzue. Espero dut Ahal Dugu-k eta Izquierda-Ezkerrak ez dutela haien burua nazionalisten, independentismoen, jolas honetara eskainiko, aski da txotxongiloak bagina moduan tratatzeaz”.

Javier Esparzak defendatu duenez “herritarrek periodikoki haien ordezkariak aukeratzen dituzte. Demokraziaren ideiak ezin izatea guztiari buruz erabaki dakar. Gauza askori buruz erabaki daiteke, baina berdintasunaren printzipioa haustea dakarren erabaki oro antidemokratikoa da”.

UPNren buruak EH Bildu akusatu du “Estatu independente bat sortzeaz hitz egitea”, eta defendatu du “elkarbizitzarako eskubidea dugu, guztiok elkarrekin bizi behar dugu, daukagun eskubide nagusia da. Guztiaren gainetik elkarbizitzarako eskubidea dago”.

Azkenik, Esparzak ohartarazi du koalizio abertzaleak “oso ongi diseinatutako ibilbide orri bat” duela “Katalunian gertatzen ari dena Nafarroan gertatzeko”.

Geroa Bai-k Nafarroa “subjektu politiko” gisa eta Espainiaren eta Nafarroaren artean “berdinen arteko” hitzarmen bat defendatu ditu

Koldo Martinezek (EH Bildu) baieztatu duenez “erabakitzeko eskubidea ez da Geroa Bai-ren kezka nagusia”, baina Nafarroa “subjektu politiko” gisa defendatu du.

Martinezek egin duen parte-hartzean adierazi du lehentasunekoa dela “zerbitzu publikoen kalitatea, kalitateko enplegua eta justizia soziala” eta autogobernu forala defendatu du, “gure lehentasunei erantzuteko aukera ematen digu eta haiek aurrera eramateko tresnak”.

Adierazi duenez, “Nafarroako herria subjektu politiko oso bat da eta bere erregimen politiko ezartzeko eskubidea dauka. Nafarroak eta Espainiak berdinen arteko hitzarmen bat ezarri behar dute, ez arrain handiaren eta arrain txikiaren arteko hitzarmen bat”, esan du, eta ondoren Nafarroa “subjektu politiko gisa” defendatu du.

Martinezek baieztatu duenaren arabera, “Nafarroa bere herritarrek nahi dutena izango da” eta gaineratu du “Geroa Bai-n gure autogobernuaren alde lan egingo dugu. Erabakitzeko eskubidearen alde bai biribil bat”.

Geroa Bai-ko eledunak herritarren eskubidearen aldeko apustua egin du, “horrek ez du independentziaren edo hausturaren alde egotea esan nahi. Geroa Bai-ren jarrera argia da, herritarrak eskubide batzuen jabe dira”, esan du. Ondoren, azaldu du “Katalunia erabakitzeko eskubidea kritikatzen dutenentzat beste erreferentzia bat da; Katalunia oso egoera konplexuan dago, batez ere eskubide hori ez delako kontuan hartu, herritarren hitza alde batera utzi nahi izan da”.

Martinezek defendatu du “gure erkidego politikoak izen bat du, Nafarroa. Hori da guk defendatzen dugun subjektu politikoa, horren alde lan egiten dugu eta harentzat erakundeen errespetua exijitzen dugu”. Era horretan, kritikatu du “Estatua politikak zentralizatzen indartu egin dela. Estatu birzentralizatu batean bizi gara, izaera kulturaleko eskumen jakin batzuk berreskuratu ditu”, azaldu du.

Gainera, gaitzetsi du “Nafarroako aurreko gobernuen jarrera”, “larri” gisa definitu duen jarrera bat. “Pendiente dauden transferentzien erreklamazio ziztrin bat ere ez, Auzitegi Konstituzionalaren esku-hartzeagatik kexa bat ere ez”.

Horren aurrean, eledun nazionalistak esan du Geroa Bai Nafarroaren autogobernuarekin “konprometituta” dagoela. “Esparru politiko legal bakarra herritarren borondatean oinarritzen dena da”, hortaz “inposaketa, hertsatzea eta indarkeria mota oro” “guztiz” gaitzetsi du.

“Herritarrak jarduera politikoaren garapenean inplikatzearen alde gaude. Subjektu politiko bakarra Nafarroako herritarrak dira”.

Bere ustez, “erabakitzeko eskubidea parte hartzeko eskubidearekin batera doa. Orain arte ez da herritarren egiazko parte-hartzerik egon. Parte-hartze hori posible egiteko bideak sortzeko konpromisoa hartzen dugu”.

Ildo horretan, Martinezek adierazi duenez “Geroa Bai-k Nafarroako herritarrei parte hartzeko eta erabakitzeko eskubidea aitortzen die, baldintzarik gabeko gaitasun eraikitzaile batetik. Haren erregimen politikoa ezartzeko eskubidea defendatzen dugu, Geroa Bai-k defendatzen duenarekin bat egin edo ez”.

Gainera, negoziatzeko eskubideaz hitz egin du, “estatu espainolarekin berdinen artean” negoziatzera eta gutxiengoen errespetuarekin inor baztertuko ez den gizarte kohesionatu bat lortzeko”.

Bere ustez, “Nafarroaren erabakitzeko gaitasuna gaur indartu egiten da gure autogobernuaren oinarrian hitzarmena berrikusiz eta Konstituzioaren eta Hobekuntzaren aukerak aztertuz. Ez dira aldebikotasunaren itxaropenak bete”.

Martinezek Hitzarmen Ekonomikoaren alde egin du eta adierazi du Geroa Bai-k defendatzen duela “nazionalismo zibikoa, komunean duguna eraikitzeko” eta aukeren berdintasuna. “Geroa Bai-k elkarbizitzarako proiektu bat egitearen alde egiten du, Nafarroako herritar guztiak integratzeko gai izango dena, transbertsalitate geografiko eta identitarioarekin”, amaitu du.

Ahal Dugu-k erabakitzeko eskubidea “demokraziarekiko intrintsekoa” dela defendatu du eta prozesu eraikitzaile baten aldeko apustua egin du

Laura Perezek (Podemos-Ahal Dugu) herritarren erabakitzeko eskubidea “demokraziarekiko intrintsekoa” dela defendatu du eta “eskubide demokratiko hau estatu independente bat izatearekin edo ez izatearekin lotzen dutenen obsesioa eta ikuspegi murriztailea” kritikatu ditu.

Egin duen parte-hartzean, Perezek esan du bere alderdiak erabakitzeko eskubidea “gizakiaren oinarrizko zerbait” dela ulertzen duela, “bere existentziaren esparru guztietan bere burua antolatzen duena”.

Bere ustez, erabakitzeko eskubidea “inplikatzen du eta behartzen gaitu kultura demokratiko bat izatera, non ideien eztabaidak eta konfrontazioak esparru posible eta desiragarri bat osatuko duten”. Eta errebelatu da “eskubide demokratiko hau estatu independente bat izatearekin edo ez izatearekin lotzen dutenen obsesioa eta ikuspegi murriztailea”.

“Podemos-Ahal Dugun ez diogu beldurrik demokraziari, erabakitzeko eskubideari buruz eztabaidatzea positiboa da beti, erabili ahal izateko ditugun zailtasunak agerian jartzeko besterik ez bada ere”, esan du Perezek. Bere iritziz, “eskubide hori erabiltzeko egokiak diren gaitasunak garatzea beharrezkoa da”.

Bere ustez, “adierazpen askeko jarduerak bultzatu behar dira, ezberdinen arteko errespetuzko eztabaidak eta herritarren parte-hartzea sustatu. Erakundeek iritzia ematea lagundu beharko lukete”, esan du. Ondoren, azpimarratu du Ahal Dugu-k “erabakitzeko eskubidea era erradikalean” defendatzen duela.

“Herritarren erabakitzeko eskubidea gero eta handiagoa den eszenario baterantz jo behar dugu. Esparru ekonomikoan erabaki nahi dugu, guztion artean gure dirua zertan inbertitu nahi dugun edo pilatutako zorra gain hartu behar den erabakiz; lan esparruan ere erabaki nahi dugu”, azpimarratu du Perezek.

Puntu horretan, defendatu du “hainbeste itsutu gaituen frentismo identitarioari amaiera eman behar diogu berehala” eta defendatu du “identitate nafar berri bat lortuko duen desintoxikazio prozesu bat, gure aniztasunaz gozatzean oinarritutakoa, batak bestea gure aniztasunean entzuten eta ulertzen. Aniztasun inklutsibo horrek denbora behar du, iraganetik askatu behar dugu eta etorkizunera begira jarri”, aldarrikatu du.

Podemos-Ahal Duguren buruarentzat, “erabakitzeko eskubidea erabiltzea ez da egun batean plebiszitu bat antolatzea, konstante bat izan behar da, herritarrak gobernatzeko zereginen koarduradun bihurtuko dituena. Demokrazian parte-hartze mekanismo gehiagorekin sakonduko duen prozesu eraikitzaile baten aldeko apustua egiten dugu”.

Bere ustez, “erabakitzeko eskubidea eraginkor egingo da soilik herritarrek botere politikoa botere ekonomikora lotzen dituzten kateak hausten dituztenean”.

Eskualdeko ereduari dagokionean, Laura Perezek aurreratu du hori “modernizatu behar dela hil ez dadin” eta eskualdeak “autonomiari dagokionez hazi ahal izan daitezen” defendatu du eta, aldi berean, berdintasunaren printzipioan oinarrituta. Espainia lurraldeen lurraldea da, nazioen nazio bat”.

Era horretan, “identitate nazio anitza aitortzea” defendatu du eta “biztanle guztiak barre egiteko aske izango diren lurralde bat” eraikitzearen alde egin du, “eta inork bertatik alde egin nahi ez dezan. Gure lurraldea osatzen duten herri ezberdinen erabakitzeko eskubidea aitortzearen alde egiten dugu”, laburbildu du.

Podemos-Ahal Duguren idazkari nagusiak Hitzarmen Ekonomikoa ere aipatu du, “autonomia demokratizatzea eta gure aberastasunaren beste banaketa bat egitea ahalbidetuko digun” tresna bat. “Guretzat defendatzen dugun moduan, eskubide hau beste eremu, eskualde eta herrientzat ere defendatzen dugu”, amaitu du.

Chivitek (PSN) espero du “Nafarroak ez duela Kataluniaren moduan amaituko” eta “garaiz” gaudela esan du

Maria Chivitek (PSN) adierazi du espero duela “Nafarroak ez duela Kataluniaren moduan amaituko”. Horrela “bere eskua luzatu dio aniztasunean hezteko eta elkarbizitzeko. Erkidego anitza eta plurala gara, normaltasunez elkarbizi dena, eta zaila da ulertzea zenbaitek oreka hori hautsi nahi izatea”, esan du.

Chivitek erabakitzeko eskubidea “trikimailurako kontzeptu” gisa, “lausoa”, defendatu du. Existitzen ez den zerbaiti buruz hitz egitera etorri gara. Guk elkarrizketa, eztabaida, defendatzen dugu baina herritarrek zenbaitek ezkutatu nahi diguten hori zer den ezagutzen duten eztabaida bat”.

“Erabakitzeko eskubidea, zer erabaki, nor…. eta ez esan herria, herriak ez dira erabakitzen dutenak, eskubideak herritarrenak dira. Benetan uste al duzue herritarren lehentasuna dela? Herritarrek lana behar dute, hezkuntza on bat, osasuna…”

Bere ustez, lehenengo osoko bilkura monografikoa enpleguari buruzkoa izan behar zatekeen, sozialistek eskatu dutena eta data bat zehazteke duena.

PSNko eledunak Katalunian gertatzen ari denaz hitz egin du, “liskarrak sortzen ditu, osasun sistemak porrot egiten du… Norbaitek Nafarroak hori pairatu dezan nahi al du? Honi buruz hitz egitea proposatu dutenek Nafarroa desegin nahi badute, esazue”.

Bere ustez, Bildu-k “independentziarako bidea hartu nahi du”, “Espainiatik joan nahi du eta nafarrok berarekin eraman nahi gaitu, gehiengoak ez duenean nahi. Erabakitzeko eskubidea deitzen diote, baina independentzia esan nahi dute”, baieztatu du. Jarraian, koalizio abertzaleari termino hori erabiltzea leporatu dio “badakizue ez dela jendearen gustukoa eta gozoago bat bilatu duzue”.

“Ez duzue gizarteak kezkatzen duenari buruz erabakitzerik nahi”, kritikatu du sozialistak, eta azaldu du “Nafarroak EAErekin dituen harremanei dagokienez erabakitzeko gaitasuna du, Konstituzioan jasotzen den moduan. Abian jar ezazue, galdeketa egin ezazue eta ea nafarrek zer dioten; baina ez duzue egingo galduta duzuelako”, esan du.

Chivite argia izan da eta azpimarratu du “erreferendum hori egiten bada, Nafarroa Euskal Autonomia Erkidegoarekin batzeari ezetz esango diogu”, esan du Chivitek, eta azaldu du “gizarteak hautestontzietan hitz egiten du eta abertzaletasuna gutxiengoan dago Nafarroan. Gaia serioa da eta konponbide serioak eskatzen ditu”, esan du.

Eledun sozialistak agertu du ez duela ulertzen “nola lau alderdien gobernuak Nafarroaren garapena arriskuan jarri nahi duen” eta oroitarazi du “nafarren arazo nagusia langabezia” dela.

Maria Chivitek “demokrazia gehiago eta hobea” eskatu du eta ziurtatu du “konponbidea ez da sistema dinamitatzea, konpontzea baizik”. Espainian federalismoa eta aniztasuna errespetatzea proposatu ditu. “Kontua guztiok irabazle aterako garen konponbideak planteatzea da; eredu federal sarkor bat, erkidegoen autogobernuan sakonduta”.

Jarraian esan duenez, “konstituzioaren erreforma bat proposatzen dugu, demokrazia gehiagokoa eta hobea, eta parte-hartze gehiagokoa eta hobea”, hortaz “hitz egiteko aukerarik eman gabe demokraziari hordagoak botatzearen” aurka agertu da.

PSNko eledunak jakinarazi du “ez dugu tentsiodun Nafarroa bat nahi, gutxiengo nazionalistak inposatuko duena” Eta deitoratu du “Bildu-k Nafarroako Gobernua gidatzen duela argi geratu dela. Egia da gizarteak aldaketa nahi zuela, baina ez aldaketa identitario bat, aldaketa soziala baizik”, azpimarratu du.

Era horretan, Chivitek “elkarrekin aniztasunean bizitzea” defendatu du. “Nafarroa moderno bat nahi dugu, aukerekin, Espainiako esparruan, Europara begira dagoena; ezberdindua izaten jarraituko duen Nafarroa bat eta autogobernuan sakonduko duena”, amaitu du.

PPNk erabakitzeko eskubidea autodeterminazioaren “ordezko” gisa deitoratu du

PPNk gaur Nafarroak eskumen esparru “altuena” duen erkidegoa den aldetik estatusa defendatu du eta nazionalistek erreklamatzen duten erabakitzeko eskubidea “autodeterminazio terminoa gozoago bihurtzeko” “ordezko” bat dela esan du.

Horrela PPNko eledunak, Ana Beltranek, adierazi du bere ustez erabakitzeko eskubideak ez duela “lekurik nazioarteko zuzenbidean. 40 urtez erailketen bidez independentzia lortzen saiatzen direnean, EH Bildu datorkigu” “Nafarroa Euskadin bateratzeko” proposamenarekin eta “Konstituzioari muzin eginez”, esan du.

Alabaina, autogobernua defendatu du “mendeetako Nafarroaren errealitate historikoaren errespetu” gisa, baina bere ustez jada hori egiten da demokraziaren bidez, Espainiarekin duen harremanari dagokionez izaera paktista baitu eta “eskumen zabalak” baititu.

I-E k erabakitzeko eskubidea defendatu du, baina lurraldetasuna ez gizartearen lehentasuna

Izquierda-Ezkerrak nafar herriaren erabakitzeko eskubidea defendatu du gaur, baina ohartarazi du gai hori “lurralde-eztabaida soil gisa” planteatzen den gai hori ez dela “nafar gizartearen lehenengo arazoa”, gabezia sorta bat baino eta haiei konponbide emateko “prozesu eraikitzaile bat behar” dela.

Hori jakinarazi du I-Eko eledunak, Jose Miguel Nuinek. Erabakitzeko eskubidea eskatzea esparru sozio ekonomikoarekin lotu du, eta argi utzi du I-Ek ez dagoela “Kataluniaren gisako bideekin ados”, eta bide hori Nafarroara ekartzen bada ez duela bere babesa izango, “gu ez gara independentistak. Sistema federal solidario baten alde egiten dugu, laikoa eta erabakitzeko eskubidearekin, konstituzioaren erreforma batekin”.

Baina irmoa izan da “autogobernuarekin” duten “konpromisoarekin eta nafarren erabakitzeko eskubidearekin”, baina ohartarazi du erabakitzeko eskubidea herritarrena dela, “ez elite politiko edo ekonomikoena”.

“Nafarroa pluralista bat izan behar dugu, bere barruan identitate nazionaleko sentimendu ezberdinek elkarrekin bizi behar dutela onartuko duena”, hortaz “Nafarroako erakundeek ez dute egon behar ez Nafarroa espainolizatzeko ez abertzalizatzeko”.

Ebazpen proposamenak

Mahaiaren aurrean ebazpen proposamenak aurkezteko egin duten ordubeteko parentesi baten ondoren, Nafarroako Parlamentuko talde eta elkarteen eledunek 10 minutuko txanda bat izan dute, bozkatu eta Osoko Bilkura amaitutzat eman aurretik, haien ekimenak aurkezteko eta gainerakoenen aurrean jarrera bat hartzeko.

Ebazpen proposamenak eztabaidatuta eta bozkatuta, Nafarroako Parlamentuak ebazpen batean nafarren “erabakitzeko eskubideari” buruzko Herritarren kontsultarako lege bat izapidetu nahi duela jakinarazi du gaur. Horrez gain, Foruaren Hobekuntza erreformatzeko prozesu bat irekitzearen alde egiten duen beste bat onetsi du.

Bi ebazpen horiek ez dute UPNren, PSNren eta PPren babesa jaso, baina Geroa Bai-k, EH Bildu-k, Ahal Dugu-k eta I-Ek defendatu dituzte.

Geroa Bai, EH Bildu, Ahal Dugu eta I-E ados jarri dira Parlamentuak parte-hartzeari buruzko lege bat onestu nahi duela agertzen duen ebazpen bat aurrera ateratzeko. Bertan, Nafarroaren eskumenen esparruan kontsultarako tresnak, aurrekontu parte-hartzaileak eta gaitzespen politikorako formulak jasoko dira.

Lau alderdiek bigarren ebazpen proposamen bat babestu dute non proposatzen den “Hobekuntzaren erreforma parte-hartzaile eta parlamentario bati ekitea Nafarroaren estatus politikoa definitzeko, eskumen berriak gehitzeko eta gizarte eskubideen aitortzan aurrerapausoak emateko, ahalik eta maila legal handiena emanez, haien betearazpenean eraginkor bihurtuz eta erreforma bera herritarren berrespenaren mende jarriz”.

Oposizioko hiru taldeek ordea, Nafarroak orain duen estatus politikoa defendatu dute. Alabaina, ez dituzte haien botoak elkartu, Konstituzioa erreformatzekotan, Laugarren Xedapen Iragankorra, Foru Erkidegoak Euskadira batu nahi duen ala ez erabakitzeko prozedura arautzen duena, ezabatu dadin eskatzeko.

Javier Esparzak (UPN) eztabaida monografiko hau “taktismo elektoralean” kokatu du eta Geroa Bai kritikatu du Nafarroaz eta haren autogobernuaz hitz egiteagatik “Nafarroa izateari utz dakion nahi dutenean”. Ahal Dugu-ri eta I-Eri aurpegiratu die “inoiz asetzen ez den nazionalismoaren erabakitzeko eskubidea” “lagundu” eta “babestea”.

“Hobekuntza erreformatu daiteke, baina zertarako”, galdetu du Esparzak, baina herritarren parte-hartzearen alde ere egin du, betiere xedeen arabera.

Aukera gisa, Esparzak Nafarroa eta Euskadi batzea ahalbidetzen duen mekanismo konstituzionala ezabatzea defendatu du, eta Espainiako Gobernuari eta mugimendu sezesionistei aurre egitea arbuiatu du, “bide planifikatu bat Nafarroak Kataluniaren antza gero eta handiago har dezan”.

Maiorga Ramirezek (EH Bildu) ohartarazi du Nafarroako gizarteak bere etorkizuna erabakitzeko eskubidea duela eta LOMCEren gisako legeak inposatzea eta “beldurraren dialektika” erabiltzea lekuz kanpo daudela.

Maria Chivitek (PSN) baieztatu duenez, “orain dela gutxi arte indarkeria gaitzetsi ez duenak eta orain dela gutxi arte gerrillari sandinista zenak eskubideak erreklamatzea surrealista dirudi. Parte hartzeko mekanismoak egon badaude, baina horiek aplikatzeko “borondaterik ez. Aukera berdintasuna ez dator erabakitzeko eskubidetik, korte federaleko erreforma konstituzional batetik baizik”.